آموزش قرآن و بازی

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، دنیای دیجیتال امروزه با بازی‌ها و سرگرمی‌های جذاب، تمام توجه کودکان و نوجوانان را به خود جلب کرده است و در چنین فضایی نیاز به یک راهکار خلاقانه و نوآورانه برای آموزش قرآن به نسل جدید بیش از پیش احساس می‌شود. پروژه‌هایی مانند آیه‌کوئیز، اولین گام‌ها را در این مسیر برداشته‌اند، اما حالا آیلیگ وارد میدان شده است تا با یک ایده بکر و جذاب، در این راه یک قدم بزرگ‌تر بردارد و مفاهیم قرآنی را در قالب بازی و رقابت به نسل امروز معرفی کند. این بازی هم‌اکنون از طریق سكوهای مجازی قابل دانلود است. با حجت‌الاسلام محمد پرنیان، مدیر گروه تولید آیلیگ درباره این پروژه به گفت‌وگو نشستیم.

نیاز به روش‌های امروزی
در دو دهه اخیر شاهد گرایش بسیار شدید نسل جوان به روش‌های جذاب‌تر در آموزش بوده‌ایم؛ روشی که اصطلاحاً به آن «گیمیفیکیشن» یا بازی‌بازسازی گفته می‌شود. این مفهوم یعنی استفاده از عناصر بازی برای ایجاد جذابیت و انگیزه در افراد. در فضای دینی، به‌ویژه در آموزش قرآن، ما به این نتیجه رسیدیم که روش‌های سنتی دیگر پاسخگو نیستند و نیازمند تحول هستیم. قرآن کتابی نورانی و عمیق است، اما فضای امروز با انواع سرگرمی‌های مجازی و حقیقی، جذابیت‌های آن را برای نسل جدید کم‌رنگ کرده است.
با توجه به گستردگی کاربران بازی‌های رایانه‌ای، به‌ویژه جوانان و نوجوانان، استفاده از این فضا برای انتقال پیام قرآن یک ضرورت است. براساس آمار بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، بیش از ۳۰ میلیون نفر در کشور ما حداقل هفته‌ای دو ساعت بازی می‌کنند. این یعنی یک فرصت بزرگ برای ورود به این عرصه. آیلیگ تلاش می‌کند تا با ایجاد یک فضای رقابتی جذاب، مفاهیم قرآنی و دینی را به گونه‌ای ارائه کند که بچه‌ها احساس کنند این بازی چیزی کمتر از سایر سرگرمی‌های موجود ندارد.
مثل گذشته نمی‌توانیم تنها با تخته و گچ یا روش‌های سنتی، پیام دین را منتقل کنیم. باید به زبان امروز با نسل جدید صحبت کنیم. آیلیگ از ابتدا با این دغدغه شکل گرفت که فضایی انگیزشی در حوزه مفاهیم دینی ایجاد کند؛ فضایی که بتواند در این ازدحام شدید محتواهای جذاب، پیام قرآن را به دل‌های نسل جدید برساند.
آیلیگ تنها یک بازی نیست؛ بلکه پلی است برای آشنا کردن بچه‌ها با مفاهیم عمیق و زیبای قرآن. وقتی بتوانیم انگیزه اولیه را ایجاد کنیم، راه برای یادگیری‌های عمیق‌تر باز می‌شود. ما باید این قله‌ها را فتح کنیم، زیرا آینده فرهنگی کشور در گرو همین تلاش‌هاست.

تحولی در آموزش مفاهیم قرآنی
اولین همکاری ما با سازمان دارالقرآن الکریم در قالب نرم‌افزار «آیه‌کوئیز» صورت گرفت. این نرم‌افزار به طور کامل در خدمت طرح زندگی با آیه‌ها بود و محتوای این طرح به شکل کامل در آن ارائه شد. استقبال بسیار خوبی از این نرم‌افزار صورت گرفت که نشان‌دهنده موفقیت طرح در جذب مخاطبان قرآنی بود.
بعد از موفقیت آیه‌کوئیز، پیشنهاد ورود به فضای دانش‌آموزی و طراحی یک بازی اندرویدی مطرح شد. هدف این بود که با ایجاد تغییرات و به‌روزرسانی در روش‌ها، تجربه‌ای جذاب‌تر و فراگیرتر برای کاربران جوان ایجاد کنیم. به همین دلیل،آیلیگ طراحی و اجرا شد. این بازی چندین تفاوت عمده نسبت به آیه‌کوئیز دارد و اساساً می‌توان گفت زاییده طرح زندگی با آیه‌ها است.
طرح زندگی با آیه‌ها از همان ابتدا الهام‌بخش آیلیگ بود. حتی در بخش‌های آغازین بازی، عنوان این طرح ذکر شده است تا تأکید کنیم که آیلیگ بخشی از این حرکت بزرگ قرآنی است. این پروژه در واقع تلاشی است برای گسترش دامنه دسترسی به مفاهیم قرآنی از طریق ابزارهای مدرن و فضای جذاب بازی‌های موبایلی.
استقبال خوب مردم از طرح زندگی با آیه‌ها نشان داد که علاقه به یادگیری مفاهیم قرآنی همچنان وجود دارد، اما نیازمند ابزارهای نوین و جذاب است. ما امیدواریم با پروژه‌هایی مانند آیلیگ، بتوانیم گامی مؤثر در این راستا برداریم و نسل جدید را با زیبایی‌های قرآن بیشتر آشنا کنیم.

ترکیبی از رقابت، آموزش و جذابیت 
یکی از اصول اساسی جذاب‌سازی مفاهیم آموزشی استفاده از تکنیک‌های گیمیفیکیشن است. ما در آیلیگ از چندین تکنیک بهره برده‌ایم تا کاربران را به‌طور مداوم درگیر بازی و یادگیری کنیم. مثلاً رقابت فردی و رده‌بندی (رنکینگ) یکی از این ابزارهاست. وقتی کاربران می‌بینند که در جدول رتبه‌بندی در کدام جایگاه قرار دارند و برای صعود نیازمند تلاش بیشتر هستند، انگیزه پیدا می‌کنند. علاوه بر این، مسابقات آنلاین و تن‌به‌تن حس رقابت را دوچندان می‌کند، چرا که به‌ویژه در جامعه ایرانی، رقابت یک محرک قوی است.
بخش دیگری که جذابیت را افزایش می‌دهد، مسابقات تیمی است. همان‌طور که در فوتبال، موفقیت یا شکست تیم به عملکرد اعضای آن بستگی دارد، در آیلیگ نیز کاربران به صورت گروهی رقابت می‌کنند. این تعامل تیمی باعث می‌شود بازیکنان احساس تعلق بیشتری به بازی داشته باشند.
ویژگی دیگرآیلیگ، برخط (آنلاین) بودن بازی است که تجربه متفاوتی را برای کاربران فراهم می‌کند. کاربران احساس تنهایی نمی‌کنند. آن‌ها می‌دانند که همزمان صدها نفر دیگر هم در حال بازی هستند، پیام می‌دهند، پاسخ می‌گیرند و تعامل دارند. این ارتباط زنده و انسانی، فضای بازی را پویا و پرنشاط می‌کند.
یکی از بخش‌های کلیدی در طراحی آیلیگ، استفاده از سکه به عنوان ابزار مدیریت بازی است. ما بدون آن‌که به جنبه‌های مالی ورود کنیم، از مفهوم سکه به‌عنوان یک ابزار انگیزشی استفاده کرده‌ایم. کاربران برای استفاده از امکاناتی مانند حذف گزینه‌های اشتباه، افزایش زمان پاسخ‌دهی یا انتخاب گزینه‌های خاص، نیازمند سکه هستند. برای کسب این سکه‌ها، چندین راه وجود دارد، اما یکی از ساده‌ترین و موثرترین راه‌ها، تماشای محتوای ویدیویی مرتبط با مفاهیم قرآنی است. کاربران باید ویدیوها را به‌طور کامل تماشا کنند؛ نه می‌توانند جلو بزنند، نه سرعت آن را تغییر دهند. این محتوای ویدیویی می‌تواند شامل آیات قرآن، توضیحات معارفی، حفظ موضوعی و دیگر مباحث فرهنگی باشد.
یکی از مزایای این بازی، آموزش تدریجی و غیرمستقیم است. کاربران ممکن است ابتدا تنها برای سرگرمی وارد بازی شوند، اما در طول زمان، بدون اینکه متوجه شوند، بخش‌های بزرگی از مفاهیم قرآنی را یاد می‌گیرند. به عنوان مثال، کسی که پیش‌تر تنها یک سوره از جزء سی قرآن را بلد بوده، پس از چند هفته بازی، ممکن است بیش از ۷۰ درصد این جزء را حفظ کند.

گامی نو در آموزش قرآنی 
در این مسیر همکاری نزدیکی با سازمان آموزش و پرورش داریم. این سازمان، به‌عنوان نهادی رسمی و گسترده، ظرفیت‌های زیادی برای تبلیغ و معرفی آیلیگ در میان دانش‌آموزان دارد. شبکه دقیق و مدیریت‌شده‌ای که در سطح استان‌ها، شهرها، مناطق و مدارس وجود دارد، امکان تبلیغات گسترده را به شکلی هدفمند فراهم می‌کند. مدارس می‌توانند به‌طور مستقیم این بازی را معرفی کرده و دانش‌آموزان را برای نصب و استفاده از آن ترغیب کنند. 
آیلیگ به دلیل طراحی جذاب و تعاملی خود، نیازی به تبلیغات سنگین ندارد. کاربران پس از آشنایی اولیه با بازی، به‌طور خودکار در فضای آن باقی می‌مانند و به استفاده مداوم از آن علاقه‌مند می‌شوند. این جذابیت، باعث می‌شود دغدغه زیادی برای حفظ کاربران نداشته باشیم. 
با این حال برای معرفی بیشتر بازی، از روش‌های تبلیغاتی متنوعی استفاده کرده‌ایم. یکی از این اقدامات، تولید موشن‌گرافی‌های زیبا و تأثیرگذار است که در نرم‌افزارهای آموزشی، فضای مجازی، و حتی در بسترهایی مانند شبکه شاد و پیام‌رسان‌های داخلی مانند ایتا منتشر می‌شوند. همچنین از ظرفیت‌های صداوسیما برای معرفی بازی بهره برده‌ایم. این روش‌ها به‌خصوص برای آشنایی والدین با بازی بسیار مؤثر است. چرا که آن‌ها وقتی می‌بینند فرزندشان همزمان با بازی، مفاهیم قرآنی را یاد می‌گیرد و حتی شانس برنده شدن در مسابقات را دارد، به نصب و استفاده از بازی علاقه‌مند می‌شوند. 
یکی از مهم‌ترین گروه‌های هدف ما والدین هستند. این بازی برای آن‌ها اطمینان‌بخش است، چرا که می‌بینند فرزندشان به فعالیتی سرگرم‌کننده و همزمان آموزنده مشغول است. والدین به راحتی می‌توانند این بازی را روی گوشی‌های خود نصب کنند و از آن حمایت کنند.

ارتقاء مفاهیم قرآنی در مدارس
در حال حاضر، برای تشویق مدارس و معلمان به نصب و استفاده از بازی آیلیگ، گروه تولید این بازی در حال انجام مراحل اجرایی و برنامه‌ریزی است. همچنین تیم ما کارهای فنی و نرم‌افزاری را مداوم بروزرسانی می‌كند و محتوای بیش از چهار تا پنج هزار سوال استاندارد در نرم‌افزار بارگذاری شده است. این سوالات به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که مفهومی، کاربردی و ذهن را درگیر می‌کنند و هم برای حفظ و هم برای ترجمه آیات قرآن مفید هستند.
در بخش مفاهیم قرآنی، معماهای قرآنی و مثال‌هایی از زندگی فردی که به‌صورت ملموس به مفاهیم قرآن اشاره دارند، در نظر گرفته شده است. در این راستا، بیشتر مسئولیت اجرایی به عهده وزارت آموزش و پرورش است. معاونت قرآن و عترت این وزارتخانه باید با دستورالعمل‌ها و تبصره‌های مختلف، این طرح را به مدارس و معلمان معرفی کند و از آن‌ها بخواهد که برای تشویق دانش‌آموزان به نصب و استفاده از این بازی تلاش کنند.
اگر این مسیر به صورت جدی پیگیری شود و رها نشود، می‌تواند تأثیرات چشمگیری در فضای قرآنی، اعتقادی، تربیتی و اخلاقی دانش‌آموزان داشته باشد. در حال حاضر، بچه‌ها ممکن است در کلاس قرآن به زور یا با اکراه حضور داشته باشند و نتوانند ارتباط عمیقی با قرآن برقرار کنند. اما وقتی ما فضایی ایجاد می‌کنیم که آنها به‌طور طبیعی و با انگیزه درگیر قرآن شوند، مثل بازی‌های جذاب که با میل خودشان هماهنگ است، این ارتباط عمیق‌تر می‌شود.»
اگر این پروژه ادامه یابد و به‌طور جدی ارتقا پیدا کند، می‌توانیم به فضاهای جدیدتری وارد شویم، مانند استفاده از هوش مصنوعی و محتوای چندرسانه‌ای مانند تصاویر و فیلم‌ها که به مفاهیم قرآنی مرتبط است. اگر این مسیر همچنان ادامه پیدا کند، ممکن است ما شاهد تحولی بزرگ در آموزش قرآن باشیم؛ همان‌طور که برنامه محفل توانست تأثیر عمیقی در گسترش نگاه قرآنی در کشور بگذارد، آیلیگ نیز می‌تواند حرکت مشابهی داشته باشد که تاریخ آموزش قرآن را به قبل و بعد از خود تقسیم کند.